نام علمی : Colchicum autumnale
نام عمومی : meadow saffron ، fall crocus ، Autumn crocus
نام انگلیسی : wild – saffron
نام خانواده : Colchicaceae ( گل حسرت )
گیاهشناسی :
گل حسرت گیاهی است علفی ، چندساله و پیازدار . پیاز آن نسبتاً بزرگ ، گوشتدار و یکپارچه می باشد که پوست های نازک و قهوه ای رنگ آن را پوشانده است. این پیاز ریشه های افشان دارد. برگ های گیاه دراز ، باریک و نوک تیز و به رنگ سبز تیره است. گل ها صورتی رنگ و دارای شش گلبرگ هستند. میوه ی گیاه بصورت پوشینه است و تعدادی دانه ی کوچک دارد. قسمت مورد استفاده ی گیاه ،پیاز آن می باشد. گل حسرت در مناطق مختلف دنیا از اروپا تا آسیای صغیر می روید. این گونه از گیاه در ایران نمی روید.
اما گونه های دیگری از آن در نواحی مختلف ایران وجود دارد. گل حسرت از قدیم بعنوان داروی موثر ضد نقرس مصرف می شده و در حال حاضر نیز می شود. در قدیم بیشتر از تنتور آن استفاده می کردند و امروز داروهای صنعتی آن به بازار عرضه می شوند.
تاریخچه :
گل حسرت و عصاره ی آن قرن ها برای درمان نقرس ، روماتیسم ،تورم ، تورم پروستات ، سوزاک و عصاره ی گیاه به منظور مداوای سرطان استفاده می شده است. امروزه گل حسرت بعنوان منبع اولیه کلشی سین به طور درمانی برای بیماری نقرس و به طور تحقیقاتی در مطالعات کروموزومی سلول ها مصرف می شود. گل حسرت علاوه بر درمان نقرس که مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکاست برای موارد زیر نیز کاربرد دارد : درمان ضعف عصبی بدلیل پیشرفت ام اس ، تب مدیترانه ای ، سیروز کبدی ، سیروز صفراوی اولیه ، پسوریازیس و تعدادی از بیماری های پوستی .
ترکیبات مهم :
مهم ترین ماده موجود در گیاه گل حسرت ، کلشی سین است که بیشتر در پیاز آن ( حدود 0/6 درصد ) وجود دارد. این ماده در دانه ها نیز حدود 0/1 درصد و گاه بیشتر موجود است. همچنین ترکیباتی مشابه کلشی سین یا مشتقات آن مانند کلشامین و کلشی سرین در گیاه گزارش شده است. کلشی سین با گرم شدن و حتی جوشیدن از بین نمی رودو برعکس آلکالوئید های دیگر بخوبی در آب حل می شود.
داروشناختی و اثرات مهم :
کلشی سین باعث تقسیم سلول های عادی می شود. مکانیسم عمل آن تقسیم سلولی در مرحله ی میتوز است. این جسم میتوز را در متافاز متوقف می کند ،بهمین دلیل بعنوان عامل ضد سرطان مفید می باشد. کلشی سین اثرات انتی نئوپلاستی را در تحقیقات درون و برون سلولی بخوبی نشان داده است ولی بعلت سمیت در مصرف آن محدودیت می باشد. آزمایش های مختلف نشان داده است که کلشی سین بخوبی می تواند از هپاتیت و سیروز کبدی جلوگیری کند. این ماده تورم را کاهش می دهد و با تخریب کلاژن از سنتز کلاژن جلوگیری می کند.
سمیت و عوارض جانبی :
تمام قسمت های گیاه سمی است و شدت سمیت قسمت های مختلف به میزان کلشی سین آنها بستگی دارد. معمولی ترین عارضه ی این گیاه ناراحتی های روده ای – معده ای است که بلافاصله پس از خوردن آن ایجاد می شود. پس از جذب این گیاه احساس تشنگی و سوزش دهان و گلو سپس تهوع و استفراغ ایجاد شده و به دنبال آن دردهای شکمی و اسهال شروع می شود. در این حالت ، کمبود آب بدن ممکن است ایجاد شوک کند. برای کلشی سین پادزهر خاصی وجود ندارد. استفراغ و تخلیه ی معده کمک بزرگی به جلوگیری از شوک می کند. انتشار مواد تبخیر شونده در هنگام ورقه کردن صنعتی پیاز تازه ی گل حسرت در کارگران باعث التهاب بینی و گلو می شود و حتی ممکن است نگه داشتن آن در دست موجب بی حسی آن شود.
استفاده ی دارویی طولانی مدت از کلشی سین می تواند باعث آگرانالوسیتوز ،آنمی آپلاستیک و التهاب اعصاب محیطی شود. کمترین میزان مصرف گیاه که منجر به مرگ شده 186 گرم به مدت چهار روز بوده است. در هر صورت مصرف خوراکی 7 میلی گرم کلشی سین خالص ممکن است باعث مرگ شود.
طریقه و میزان مصرف :
چون این گیاه سمیت شدیدی دارد باید فرآورده های صنعتی آن ( قرص های کوچک 1 میلی گرمی ) را طبق دستور پزشک مصرف کرد.
موارد منع مصرف :
مصرف این گیاه برای زنان باردار ، بیماران قلبی ، افراد دارای مشکلات روده ای – معده ای و افراد ضعیف ممنوع است. همچنین از مصرف کلشی بیش از سه روز پیاپی جدا باید خودداری کرد.
مهم ترین اثرات گزارش شده :
ضد التهاب ، ضد روماتیسم ، ضد تومور ، تقویت کننده ی قوای جنسی ، ضد نفخ ، معرق ، ادرار آور ، تهوع آور ، مسهل ، آرامبخش ،سمی و ضد تقسیم سلولی .
نکات قابل توجه :
1- تمام گونه های گل حسرت سمی و حاوی کلشی سین هستند. برای تهیه ی داروهای مربوطه از گونه های مختلف بخصوص اتومنال ( Autumnale ) ، اسپسیوزوم ( Speciosum ) و وروم ( Vernum ) استفاده میشود.
2- گونه های مهم موجود در ایران اسپسیوزوم C.speciosum و لوتئوم C.luteum هستند که طبق کتاب دکتر زرگری گونه ی اول در مناطق شمالی و گونه ی دوم در نواحی جنوبی ایران می روید.
3- دانه های گیاه حاوی آلکالوئید های سمی و با توجه به اینکه میزان کلشی سین در پیازها متغیر بوده و در طول زمان ثابت نیست ، لذا در سال های اخیر از دانه ی آن ( که سمیت زیادی دارد ) بعنوان منبع کلشی سین استفاده می شود.
4- با توجه به اینکه میزان آلکالوئید های سمی گیاه در زمان های مختلف و همچنین پس از برداشت متغیر می باشد و ممکن است مصرف کمی از آن باعث مرگ شود. لذا مصرف خوراکی گیاه یا پیاز آن اکیداً ممنوع است و باید از داروهای استاندارد تهیه شده که میزان معینی کلشی سین دارد طبق نظر پزشک استفاده کرد.
5- مهم ترین داروی صنعتی که از گیاه گل حسرت تهیه شده دراژه های کوچک سولفات کلشی سین است که حاوی 1 میلی گرم ماده موثره می باشد. این دارو بعلت سمیت باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
6- طبق کتاب مهندس مظفریان ، وجود 15 گونه گل حسرت در ایران گزارش شده است که دو گونه از جمله کولشیکوم واریانس و کولشیکوم وندل بوی اختصاصی ایران هستند.
تبادل
لینک هوشمند